فهرست مطالب فرارمالیاتی پدیده ای است که سالهای زیادی است که درکشور ما رواج دارد، به طوری که برای بعضی ازمودیان به صورت عادت و رویه تبدیل شده است. فرارمالیاتی همیشه وهمه جا موضوع مهمی برای مؤدیان بوده است. از این رو در سایر کشورها با توجه به سیستم‌های اطلاعاتی پیشرفته و تدوین مقررات بازدارنده، سعی در کاهش آن کرده‌اند و بدین وسیله تلاش می کنند تا ازفرارمالیاتی جلوگیری نمایند.
تمکین ازمقررات مالیاتی و به تبع آن فرار مالیاتی موضوعی است که نه تنها درایران بلکه در دیگر کشورها نیز دارای اهمیت و محل بحث بوده و دنبال راه وچاره حل مشکل می باشند.
در ایران با مروری به گذشته‌های دور درمی‌یابیم که هیچ‌گاه نگاه چندان مثبتی به پرداخت مالیات در کشور وجود نداشته است. ازاین رو برای اینکه بتوانیم در این زمینه فرهنگ مناسبی را در جامعه ایجاد کنیم. باید در گام نخست، با مشخص کردن عوامل ایجاد این نگاه منفی و تغییرآن، دیدگاه مردم را به وصول درآمدهای مالیاتی مثبت نمود.
فرارمالیاتی چیست؟
هر گونه تلاش قانونی یا غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات، یا کمتر پرداخت نمودن آن می باشد. به هرشیوه ای که صورت گیرد، مانند ندادن اطلاعات لازم درمورد عوایدومنافع مشمول مالیات به مقامات مسئول، که سبب می شود مودی کمترازمیزانی که قانونا موظف است پرداخت کند فرار مالیاتی خوانده می‌شود. بنابراین به هرفعالیت یا تلاشی که درجهت پرداخت نکردن مالیات یا پرداخت کمتراز میزان واقعی آن انجام شود، فرار مالیاتی گفته می‌شود.
این پدیده نامطلوب به روش‌های گوناگون صورت میگیرد، مانندعدم ارائه اطلاعات صحیح به بازرسان مالیاتی در رابطه با میزان سود ویا پرداخت رشوه به منظورعدم محاسبه میزان واقعی مالیات وغیره انجام می‌شود.
زمینه های پیدایش فرارمالیاتی کدام است؟
:متداول‌ترین زمینه‌های پیدایش فرار مالیاتی به شرح زیر است
- عدم وجود فرهنگ مالیاتی مناسب در جامعه
- عدم وجود سیستم نظارت و پیگیری مناسب
- تأخیردروصول مالیات
- عدم شناخت مؤدیان ومستند نبودن میزان درآمد آن‌ها
- وجود معافیت‌های وسیع و متنوع
چه عواملی راه های فرارمالیاتی را بنیاد نهادند ؟
- اقتصاد پنهان
- ایراد در ساختار اجرایی اقتصادی
- عدم شفافیت در قوانین ومقررات
- عدم ثبات قوانین ومقررات و تغییر و جابجایی مداوم قوانین
- گستردگی اقتصاد و پنهان بودن بسیاری از فعالیت هایی که توسط افراد حقیقی یا حقوقی تحت عناوین مختلف در کشور ما صورت می گیرد.
- همچنین وضعیت تاریخی مخصوصا شرایط جنگ تحمیلی که بخش عمده درآمد ها را از جریان سرمایه گذاری خارج و به صورت ذخایر غیر مولد در آورده بود.
لازم به ذکر است که در برخی کشورها میزان مجازات حبس برای هر نوع فرار مالیاتی تا پنج سال نیز پیش‌بینی‌شده است. به همین منظور با رویکرد شناساندن کامل ودقیق این جرم، قانون گذاران سعی نموده‌اند تعریفی جامع ازفرار مالیاتی درقانون مالیاتهای مستقیم ارائه کنند.
درایران طبق قانون مالیاتهای مستقیم هرگاه مؤدی مالیات به قصد فراراز پرداخت، عمداً به ترازنامه وحساب سود وزیان یا به دفاتر واسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات، ملاک هستند وبرخلاف حقیقت تهیه وتنظیم‌شده، استناد نماید یا برای سه سال متوالی ازتسلیم اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه وحساب سود و زیان خودداری کند،مجرم شناخته می‌شود.
انواع فرارهای مالیاتی
انواع مالیات راههای فرارمالیاتی مربوط به خود را دارند. فرارمالیاتی می‌تواند به روش‌های مختلفی انجام شود. به عنوان مثال برخی با افزایش هزینه‌ها به مقداری بیش ازمیزان واقعی وافرادی نیزبا پنهان کردن درآمد واقعی خود، اقدام به فرار مالیاتی می‌کنند.
درادامه به چند مورد ازانواع فرارمالیاتی اشاره می‌کنیم:
- ساختن کد اقتصادی جعلی
- تنظیم وارائه ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاترو اسناد خلاف حقیقت(ساختگی)
- اگربرای سه سال متوالی اظهارنامه مالیاتی وترازنامه وحساب سود وزیان خود را به مراجع ذیربط ارائه نکند.
- اگر فعالیت اقتصادی و روش‌های کسب درآمد خود را پنهان کند.
- درصورتی که مانع ازآن شود که مأموران مالیاتی به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی او یا شخص ثالث دسترسی داشته باشند.
- اگر معاملات و قراردادهای تجاری خود را با نام افراد دیگری انجام دهید.
- درصورتی که از کارت بازرگانی افراد دیگر به قصد فرارمالیاتی استفاده کند.
- اگر با عقد قرارداد صوری وارائه برگ خریدهای ساختگی، قصد پنهان کردن درآمد واقعی خود را داشته باشد.(دست‌کاری مقدار و قیمت کالای خریداری‌شده)
- اگر فعالیت‌های خود را طوری قلمداد نماید که گویا مشمول معافیت مالیاتی بوده است.
- ارائه صورت‌حساب‌های خرید مواد اولیه ودیگرکالاهای مصرفی بیش ازیکبار به منظورافزایش غیرواقعی هزینه‌ها
فرارهای مالیاتی عمدتا توسط پردرآمدها و با سندسازی و ارئه آمارغلط صورت می‌گیردوباعث میشودتا:
1- آثار سوء آن درتأمین نشدن درآمدهای مورد نیاز دولت و در نتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و با کیفیت ظهور و بروز پیدا می‌کند. 2- همچنین فرار مالیاتی سبب می‌شود درآمدها در سطح جامعه به نحو متناسب توزیع نشده و انباشت ثروت در دست گروه‌های خاص، نه فقط زمینه تقویت قدرت سیاسی برخی گروه‌ها را فراهم آورد بلکه شکاف طبقاتی ناشی از این امر موجب افزایش تنش سیاسی و اجتماعی در جامعه می‌شود.
دلایل فرار مالیاتی
از مهم‌ترین دلایل فرارمالیاتی به موارد زیراشاره نمود:
- ضعف درقوانین و مقررات مالیاتی: تفاوت تعاریف بین‌المللی مالیات با تعاریف مالیات درایران، به گونه‌ای است که برخی ازدرآمدهایی که درایران جزء درآمدهای مالیاتی محسوب نمی‌شود درسایر کشورها سهم زیادی از درآمدهای مالیاتی آن‌هاست.
- سازوکار سنتی دریافت مالیات و فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی: درحال حاضر دریافت به صورت سنتی و ممیز محور انجام می‌شود. در این فرآیند که بر اساس خود اظهاری مودیان صورت میگیرد، امکان کم اظهاری و زد و بند وجود دارد. همچنین ناکارآمدی زیرساخت‌های مالیاتی در عدم شناسایی فرار مالیاتی تأثیر زیادی دارد. برای اینکه از بروز فرار مالیاتی جلوگیری شود، باید از ابزارهای فناوری اطلاعات بهره بگیریم. یکی از بهترین اقدامات در این زمینه، هوشمند سازی نظام مالیاتی والکترونیکی کردن فرآیندهاست. همچنین باید شبکه جامع نظام مالیاتی و شبکه‌های اطلاعاتی راه‌اندازی کنیم تا بتوانیم بهتر با فرار مالیاتی مقابله کنیم.
- وجود معافیت‌های مالیاتی وسیع ومتنوع (به سبب وضع قوانین نادرست درمورد معافیت مالیاتی) که سبب وجود فساد گسترده در کشورمی شود:
براساس پژوهش‌های انجام‌شده توسط کارشناسان اقتصادی ایران، برآورد شده است که حدودا 40 درصد اقتصاد کشور، بر اساس قانون معاف ازمالیات است. بنابراین بخش بسیاربزرگی ازاقتصادایران معاف ازمالیات هستند که معمولاً این معافیت‌ها چندان منطقی نیستند. به عنوان مثال، فعالیت‌های مذهبی وفرهنگی از مالیات معاف هستند که خود می‌تواند پوششی برای فرار مالیاتی شود. درکشورهای توسعه‌یافته، فرارمالیاتی در رده جرم‌های سنگین قرار گرفته است ودر صورت ارتکاب، شدیداً با آن برخورد می‌شود. اما متأسفانه درکشور ما بسیاری از فعالان اقتصادی، حتی کسبه‌ی عادی مبادرت به فرار مالیاتی می‌کنند واین در حالی است که نه شناسایی می‌شوند و نه با آن‌ها برخورد می‌شود. - مشکلات مربوط به ساختار اقتصادی کشور که سبب عدم اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت گردیده است: اگرنگاهی به تاریخ ایران درچند دهه گذشته بیندازیم، متوجه می‌شویم که هیچ‌گاه نگاه مثبتی به پرداخت مالیات در کشور وجود نداشته است. به طوری که ننها 40 درصد از افراد جامعه مالیات پرداخت می‌کنند و تعداد زیادی از افراد با درآمد بالا و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ کشور به روش‌ها ودلایل مختلف ازپرداخت مالیات سرباز می‌زنند. به عنوان مثال، کارشناسان تخمین زده‌اند حدود 20 درصد از اقتصاد کشور زیرزمینی است. که در چنین شرایطی امکان بروز فرارهای مالیاتی بسیار بیشتر می‌شود.
- عدم ضمانت اجرایی لازم: بااینکه مقررات و بستر حقوقی لازم جهت مجازات مجرمان تدوین و طراحی شده است. اما این قوانین ضمانت اجرایی لازم را ندارد، که همین امر موجب کاهش کارآمدی آن‌ها شده است
- فرهنگ مالیاتی ضعیف: یکی از مهم‌ترین عوامل برای جلوگیری از فرار مالیاتی، اصلاح فرهنگ مالیاتی کشور است. واین امر میسر نمی‌شود مگر زمانی که مردم کشور مطمئن باشند مالیات آن‌ها جهت آبادانی واداره کشور هزینه می‌شود.
تمایز فرارمالیاتی و اجتناب مالیاتی
استفاده از روش‌های قانونی برای کم کردن مالیات، اجتناب مالیاتی گفته می‌شود. فرار مالیاتی یک نوع تخلف از قانون است. وقتی که یک مؤدی مالیاتی ازارائه گزارش درست در مورد درآمدهای حاصل از کار یا سرمایه خود که مشمول پرداخت مالیات می‌شود، امتناع می‌کند، یک نوع عمل غیررسمی انجام می‌دهد. که او را از چشم مقامات دولتی و مالیاتی کشور دور نگه می‌دارد. اما دراجتناب از پرداخت مالیات، فرد نگران نیست که عمل او افشا شود.
بنابراین، اجتناب مالیاتی، قانونی و برای کاهش تعهدات مالیاتی فرد با دور زدن قانون یا استفاده کامل ازظرایف قانونی است، اما تقلب یا فرارمالیاتی، غیرقانونی و مبادرت عمدی به اعمال خلاف قانون مانند گزارش غیرواقعی درآمد و فروش، کسورات و تنظیم اظهارنامه‌ها است.
توجه داشته باشید:
فرار مالیاتی واجتناب مالیاتی هر دو به منظورکاهش میزان مالیات انجام می‌شوند، اما تفاوت بنیادین آن‌ها در این است که اجتناب مالیاتی رفتاری قانونی است، در صورتی که فرار مالیاتی رفتاری غیرقانونی است. به عبارت دیگراجتناب ازمالیات، یک نوع سوء استفاده رسمی ازقوانین مالیاتی است. چرا که شخص الزاما تمامی مبادلات خود را با جزئیات آن، البته به شکل غیرواقعی یادداشت وثبت می‌کند.
راهکارمقابله با فرارمالیاتی چیست؟
الف- با وضع قوانین خوب، قابل درک و کارا کمک زیادی درشفافیت نظام مالیاتی کشور انجام دهیم.
ب- با تدوین فرآیندهای مالیاتی کارآمد روند دریافت مالیات را تسهیل نمائیم.
ج- با توجه به رضایت مودیان مالیاتی منجر به مشارکت بیشتر آن‌ها در پرداخت مالیات شویم.
د- با به کارگیری منابع انسانی ماهر به ترغیب مردم به پرداخت مالیات و هر چه بهتراجرا کردن فرآیندهای مالیاتی کمک نماییم.
دراین مقاله سعی نمودیم تا با ارائه مطالب و نکات مهم وهرآنچه لازم است درمورد فرارمالیاتی بدانید خدمتتان بیان نماییم. امیدوارم با ارائه مطالب فوق توانسته باشیم گامی درجهت ارتقای فرهنگ مالیاتی شما برداریم. جهت مطالعه محتوای آموزشی بیشتر روی لینک آموزش جامع حسابداری و نرم افزار سپیدار کنید.
در بحث این مقاله شرکت کنید!
ممنون از مطلب مفیدتون.
لطفا باز هم در خصوص مسائل مالیاتی آموزش قرار بدید.