فهرست مطالب درخت محصول یا فرمول ساخت (Bill Of Material) فهرستی از مواد اولیه مصرفی، اجزا و لوازم مورد نیاز برای تولید، ساخت و یا تعمیر یک محصول یا خدمات است. در ادبیات حسابداری به درخت محصول، فرمول ساخت نیز می گویند. تعریف درخت محصول مهم ترین وظیفه واحد حسابداری صنعتی در هر واحد تجاری است. چرا که با شناسایی درست فرمول ساخت محصولات، می توان بهای تمام شده واقعی را بدرستی محاسبه نمود. در نتیجه محاسبه درست بهای تمام شده، قیمت فروش و حاشیه سود مناسب را می توان تعیین نمود.
یکی از مزیت های سیستم سفارش کار (تولید) نرم افزار سپیدار، امکان تعریف فرمول های ساخت (BOM) مختلف حتی برای یک نوع محصول است. در این مقاله ضمن آشنایی با درخت محصول، به نحوه تعریف فرمول ساخت سپیدار بصورت تصویری می پردازیم.
از کاربردهای مهم فرمول ساخت می توان به تعریف مقدار تعدادی و ریالی مواد اولیه مصرفی به ازای تولید محصولات، تعیین مقادیر دستمزد و سربار جهت محاسبه بهای تمام شده تولیدات اشاره نمود. یکی از دیگر از قابلیت های مهم فرمول ساخت در سپیدار امکان تعریف بیش از یک فرمول برای یک نوع محصول است.
به کمک این قابلیت می توان با توجه به مواد اولیه موجود در خط تولید از فرمول ساخت مناسب استفاده کرد تا به دلیل کمبود بعضی از مواد اولیه ها پروسه تولید متوقف نگردد.
چگونه فرمول ساخت را در سپیدار تعریف کنیم؟
اطلاعات کلی درخت محصول (فرمول ساخت)
از منوی “سفارش کار” و از قسمت عملیات، “فرمول ساخت جدید” را انتخاب نمایید.
در صفحه تعریف فرمول ساخت ، کد فرمول و عنوان فرمول مورد نظر خود را بصورت دلخواه وارد کنید. سپس در قسمت محصول با استفاده از سلکتور، محصول مورد نظر خود را از بین کالاهای تعریف شده در سیستم تامین کنندگان و انبار سپیدار انتخاب نمایید.
در قسمت واحد، واحد سنجشی که فرمول محصول بر اساس آن واحد تعیین می شود را انتخاب کنید.
توجه کنید که برای کالاهایی که فقط یک واحد سنجش تعریف کرده اید فقط همان واحد سنجش نمایش داده می شود. همچنین برای کالاهایی که در سیستم انبار بصورت دو واحدی تعریف کرده اید، هر دو واحد سنجش نمایش داده می‌شود.
در قسمت “مقدار” تعیین کنید که فرمول ساخت به ازای تولید چند واحد محصول تعریف می‌شود.(این تعداد به ازای واحد سنجشی است که در مرحله قبل انتخاب کردید.)
برای نمونه اگر فرمول ساخت به ازای تولید 10 واحد کالا تعریف می‌شود، در قسمت مقدار عدد 10 را وارد نمایید.
همچنین مقادیر دستمزد برآوردی و سربار برآوردی را متناسب با تعداد تولید شده که در مرحله قبل توضیح داده شد می توانید وارد کنید.
اطلاعات مواد اولیه مصرفی در پروسه تولید
در قسمت مواد اولیه ، مواد اولیه مصرفی در که ساخت محصول انتخاب شده را تعیین کنید. برای این کار با استفاده از + پایین تب مواد اولیه یک ردیف جدید ایجاد کنید و در آن پس از انتخاب مواد اولیه مقدار مصرف مواد اولیه مصرفی مورد نیاز برای تولید محصول مشخص شده را انتخاب کنید. سپس در ستون مقدار اصلی، تعداد مواد مصرفی به ازای تولید مقدار مشخصی از محصول (که در بالای فرم تعیین نمودید) را وارد کنید.
توجه کنید در صورتی که مواد اولیه دارای واحد فرعی باشد، می‌توانید به جای وارد کردن واحد اصلی، واحد فرعی آن را وارد نمایید. همچنین در صورت نیاز به توضیحات اضافی در خصوص مواد اولیه می‌توانید در هر ردیف کالا و در ستون “توضیحات” عبارت مورد نظر خود را تایپ کنید.
اطلاعات مواد اولیه جایگزین
در پایین فرم و در قسمت مواد جایگزین می‌توانید مواد اولیه جایگزین در صورت کمبود موجودی مواد اولیه اصلی را تعیین کنید. بطور مثال اگر کالای A در قسمت مواد اولیه تعریف شده است، می توانید برای این کالا در قسمت مواد جایگزین کالای B را انتخاب کنید. منظور از نسبت جایگزینی عددی است که به جای آن تعداد از کالای A باید از کالای B مصرف شود.
بطور مثال اگر تعداد اصلی کالای A معادل 9 واحد باشد و نسبت جایگزینی کالای B معادل 13 واحد باشد، این بدان معناست که به جای 9 واحد از کالای A می توانیم 13 واحد از کالای B مصرف کنیم.
در صورتی که فرمول ساخت تیک “فعال” داشته باشد در سیستم سفارش کار می‌توانید از آن استفاده کنید.
پس از ثبت اطلاعات فرم را ذخیره نمایید.
چند نکته در خصوص فرمول ساخت
یکی از قابلیت های مهم سپیدار در فرمول ساخت این است که امکان حذف یا ویرایش فرمول ساخت استفاده شده، وجود ندارد. این موضوع نه تنها نقطه ضعف برنامه نیست، بلکه نقطه قوت است. چرا که در صورت تغییر یا حذف فرمول ساختی که در تولید استفاده شده است، گزارشات سیستم قابل اعتماد نخواهد بود .
بدیهی است در این شرایط گردش های قبلی این فرمول ساخت در نرم افزار زیر سوال خواهد رفت.
ممکن است دستمزد و سربار وارد شده در فرمول ساخت با مبلغی که در واقعیت اتفاق افتاده است اختلاف (انحراف) داشته باشد. مزیت سیستم سفارش کار سپیدارامکان اصلاح دستمزد و سربار تولید، در مراحل بعدی ثبت پروسه تولید محصولات است.
اگر چند فرمول ساخت مشابه در سیستم داشته باشید، می توانید یکبار فرمول ساخت مورد نظر را تعریف کنید و فرمول های بعدی را از روی آن کپی (تکثیر) کنید. در صورت نیاز فرمول کپی شده را می توانید ویرایش کنید.برای تکثیر درخت محصول پس از ذخیره کردن فرمول ساخت روی آیتم 
در بالای فرم کلیک کنید. روش دوم تکثیر فرمولها، اینست که وارد فهرست فرمول ساخت های تعریف شده شوید. روی فرمول مورد نظر کلیک راست کنید و انتخاب گزینه تکثیر را انتخاب کنید.
برای پرینت فرمول ساخت تعریف شده روی گزینه در بالای فرم می توانید کلیک کنید. در تصویر زیر نمونه ای از فرمت چاپی فرمول ساخت نرم افزار سپیدار را مشاهده می کنید.
حذف و ویرایش فرمول ساختهای تعریف شده
ممکن است فرمول ساخت تعریف شده نیاز به اصلاح داشته باشد و یا کلا نیازی به آن نباشد. برا تغییر و پاک کردن فرمول ساخت ها باید از منوی سفارش کار وارد قسمت فهرست شوید و فرمول ساخت را تعریف کنید.
با کلیک راست روی هر گزینه می توانید آن را ویرایش یا حذف کنید.
در این مطلب با یکی از ویژگی های سیستم تولید نرم افزار سپیدار آشنا شدید. برای آشنایی با سایر ویژگی های این سیستم و دریافت دموی رایگان می توانید از لینک ارتباط با کارشناسان فروش سپیدار استفاده کنید.
در بحث این مقاله شرکت کنید!